فلسفه

اصل کلمه یونانی و مرکب از دو جزء است: فیلوسس به معنی دوست و دوستدار و سوفیا به معنی حکمت.
علم به حقایق موجودات به اندازۀ توانایی بشر.
حکما بطور کلی فلسفه را بر دو قسم تقسیم کرده اند :
فلسفۀ عملی یا حکمت عملی و فلسفۀ اکتسابی نظری یا حکمت نظری.
حکمت عملی شامل تهذیب اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدنیه است.
حکمت نظری شامل سه قسم ذیل است :
الف ) فلسفۀ ادنی که بحث از اموری میکند که مادی محض اند، علم طبیعی، طبیعیات.
ب ) فلسفۀ اولی که بحث از اموری میکند که نه در ذهن و نه در خارج احتیاج به ماده ندارند. و منظور از آن معرفت امور کلی احوال موجودات مانند وحدت و کثرت و وجوب و امکان و حدوث و قِدَم و مانند آنها ست و یا الهیات به معنی اخص.
ج ) فلسفۀ اوسط که بحث از اموری میکند که در وجود خارجی به ماده احتیاج دارند. ریاضیات.
لفظی است یونانی، معنی آن خویشتن را به حضرت واجب الوجود مانند ساختن است، و فلسفۀ اولی عبارت از علم الهی است.
تشبه به اله آن طاقت بشری را نیازمند است که آدمی را قادر به تحصیل سعادت ابدی سازد چنانکه فرمود صادق صلی الله علیه و سلم در سخن خود :
خوی گیرید به اخلاق خداوند یعنی چون او شوید در احاطت بر دانستنیـها و تجرّد از جسمانیات.
- فلسفۀ اشراق.
- فلسفه بافی : سخن بیهوده و بظاهر مستدل گفتن. استدلال بی پایه کردن.
- فلسفۀ بحثی (بحثیه) : فلسفه ای که در آن به بحث و استدلال پردازند. مقابل فلسفۀ ذوقی.
- فلسفۀ خاصیۀ متعالیه : از اصطلاحات ملاصدرای شیرازی و فلسفۀ خاصی است که وی از تلفیق آیات و اخبار و کلمات بزرگان و عارفان و خلاصه ای از تلفیق عقل و نقل و وحی و ذوق و بحث به وجود آورده است.
- فلسفۀ ذوقی (ذوقیه) : اشراق. مقابل فلسفۀ بحثی.
- فلسفۀ ریاضیه : یکی از اقسام فلسفۀ نظریۀ قدما، و آن فحص در اشیاء که صاحب ماده است نباشد بلکه فحص از اشیاء موجوده ای در ماده است چون مقادیر و اشکال و حرکات و آنچه بدان ماند.
اقسام فلسفۀ ریاضیه نزد قدما چهار است :
علم عدد و حساب،
علم هندسه،
علم هیئت
و علم موسیقی.
- فلسفۀ طبیعیه : یکی از اقسام سه گانۀ فلسفۀ نظریۀ قدما، و آن فحص از اشیاء صاحب عنصر و ماده میباشد و از اقسام آن علم طب، علم به آثارعلویه از قبیل بارانها و بادها و تندر و درخش و امثال آن، علم معادن و نباتات و حیوان و کیمیا و طبیعت و هرچه زیر فلک قمر است.
- فلسفۀ عامیه : از مصطلحات صدرالدین شیرازی و مراد فلسفۀ مشهور و معمول است. مقابل فلسفۀ خاصیۀ متعالیه. 
- فلسفۀ فیضیه : فلسفۀ افلاطون. فلسفۀ اشراق.
- فلسفۀکشفی (کشفیه).
- فلسفۀ مشاء.
- فلسفۀ مشارقه (مشرقیه).
- فلسفۀ نظریه (نظری).